آقای سروش محلاتی در ادامه بحث اسلام و مقتضیات زمان و در جلسه دوم از موضوع علم و دین مباحثی را مطرح کرد که حرف همین روزهاست.البته من کمی دیر رسیدم و یادم رفت کاغذ برای نت برداری ببرم و اولش به یه نظریه از آقای جوادی اشاره کردند که سهم من فقط «این نظریه از اقای جوادی بود» شد.
در نظر اول تمامی علوم از ریاضیات و علوم تجربی گرفته تا علوم انسانی، ریشه ای غربی دارند و لذا مورد قبول دین نیستند.
در نظزیه دوم که مهمترین و کارکرده ترین فرد در آن آیت الله مصباح است، علوم به دو دسته علوم انسانی و غیر انسانی تقسیم می شوند.از نظر این گروه علوم غیر انسانی چون جنبه کاربردی و قراردادی دارند و بیشتر به منظور رفاه حال بشر تدوین شده اند و دین دار بودن و یا نبودن فرد تاثیری در این که به طور مثال دو ضرب در دو می شود چهار ،ندارد.بنابراین این دسته از علوم نفی نمی شوند و می توان بدون اکراه از آنها استفاده کرد.
اما در مورد علوم انسانی :
1- این علوم نتایجی را تجویز می کنند که خلاف دین است.مثال: فردی به دلیل فشارهای روانی به روانپزشک مراجعه می کند و دکتر او تجویز می کند که برای کاهش درد و الم مقداری شراب بخورد.
2- برخی پیش فرض ها و پایه های علوم انسانی خلاف دین است و به خصوص آنکه در این علوم معمولا با یک فرض و راه حل مواجه نیستیم و همین چند رایی خود نشان دهنده آن است که نمی توان این علوم را بر مبنای اسلامی که یک رای دارد دانست.
در نتیجه تجویز این دوستان آن است که باید این علوم را اسلامی و دینی کرد.
در مورد نظریه دوم سه اشکال به ذهن می رسد.
1- کاری که علم در بیشتر موارد می کند تجویز است و این تجویز بر اساس تجربه و آزمون و خطا به دست آمده است.در این تجویز هم هیچ اجباری نیست و کار علم آن نیست که بیاید موارد را با شرع بسنجد.به عنوان مثال در اقتصاد گفته می شود که باید نرخ سود بانکی بیشتر از تورم باشد و الا با رشد نقدینگی در جامعه ،تورم بالایی به وجود خواهد آمد.(همین وضعیت فعلی ما) حالا ممکن است که علما نرخ سود بانکی را ربا بدانند در نتیجه یک مسلمان مقلد پول اش را در بانک نمی گذارد و یا آنکه در جمهوری اسلامی این کار را نمی کنند.ولی این به آن معنی نیست که باید کلا بساط این علم را برچید و علم دیگری پایه گذارد.چه بسا تجویزهای دیگر همین علم بسیار به کار آید.مگر همین الان همه مراجع ما که به ربای در بانک ها ایراد وارد می کنند در همین بانک ها حساب ندارند.
2- این که گفته می شود علم با دین در تضاد است منظورمان کدام دین است.در علم فقه که یکی از نتایج معارف دینی است ما با اختلاف نظرهای زیادی مواجه هستیم.برای همین اسلامی کردن علوم را بر مینای کدام اسلام می خواهیم انجام دهیم.
3- گفته می شود که در ذهن برخی دانشمندان غرض ورزی هایی نسبت به دین وجود دارد.اول اینکه می توان حداکثر می توان یک عالم را به چالش کشاند و نظریات اش را نفی کرد و نتیجه نمی شود که کل علم را نفی کنیم.دوم آنکه همین غرض ورزی نسبت به علم هم وجود دارد.مثلا فردی که شکمو است وقتی در مورد مضرات آن هشداری می شنود ادعا می کند که پدران او خورده اند و عمر طولانی کرده اند.
برای مطالعه بیشتر و آشنایی با نظریات آقای مصباح این لینک را می توانید ببینید.
